دستبرد علمی توسط محقق نماها

دستبرد علمی توسط محقق نماها

هدف از این نوشتار رعایت اخلاق و امانت داری علمی چه توسط اساتید و چه دانش پژوهان است. مطلب را اینگونه آغاز می کنیم که اساسا رساله پژوهشی، مهمترین دستاورد علمی هر دانش پژوهی است که با انگیزه کسب مهارتهاي آموزشی و پژوهشی، وارد دوره هاي تحصیلات تکمیلی می شود. این رساله بازنماي بسیاري از توانمنديها، ظرفیت ها و قابلیت هاي دانش پژوه است و هر چند به لحاظ مشارکت استادان راهنما و مشاور و داوري، می توان آن را کاري گروهی تلقی کرد، ولی در نهایت، این رساله صرفا اثر دانش پژوهی تلقی می شود که آن را تدوین کرده است! به ویژه آنکه همواره امکان دارد که اعضاي هیأت مشاوره و راهنمایی نیز نقدهایی بر آن داشته باشند. اعتبار علمی هر رساله پژوهشی، در گرو اعتبار علمی یافته هاي پژوهشی مبنایی آن است؛ ضمن این که واضح است که هر پژوهش علمی، تحت تأثیر ساخت منطقی گزاره هاي ابتدایی یا مبنایی خود قرار می گیرد. بنابراین، دانشجو باید قبل از تدوین رساله، درباره اهمیت و مراتب استحکام منطق زیربنایی پژوهش و ارزش دستاوردهاي علمی خویش بیاندیشد و سپس به رعایت نکات ظاهري تدوین رساله بپردازد.

این منطق زیربنایی، درواقع جان مایه و خمیرة پژوهش است و همه ملاحظات روشی، تحت تأثیر آن قرار میگیرند. در واقع، داربن خلاقیت و نوآوري نیز از همین منطق زیربنایی ریشه میگیرد؛ در این جا تأکید می شود که اهتمام به خلاقیت و نوآوري، لازمه جذابیت پژوهش است. بنابراین، پیش از آغاز مراحل اصلی پژوهش، پژوهشگر باید تکلیف خود را روشن نماید. او باید براي خود روشن سازد که آیا واقعاً می خواهد یک کار پژوهشی اصیل و نوآورانه انجام دهد یا صرفاً مترصد به انجام رساندن پژوهش پایانی دوران تحصیل خویش است!(پور عزت، 1393) پی در این بخش به بحث خلاقیت و نوآوری به عنوان شالوده اصلی یک پژوهش اشاره نمودیم

با ذکر مقدمه ای در بالا اکنون باید بیان کرد که متأسفانه رویکرد بازاري به دانش، کار را به جایی رسانده است که پایان نامه ها و رساله هاي استاندارد،مقالات و حتی مباحث تدریس با موضوع هاي گوناگون، در بورس هاي حراجی شعور و معرفت عرضه شده و خرید و فروش می شوند؛ به طوري که امروزه دانشمندنمایان نادان می توانند در کنار سایر رکوردها، رکورد بی حیثیتی علمی را نیز کسب کنند. حتی گزارش می شود که برخی از استادنمایان بی هویت، انجام پژوهش دانشجو را در ازاي چیزي یا مبلغی برعهده میگیرند! یا در تجربه کلاس ها و دوره های خودمان در آکادمی برخی از این استاد نماهای خالی از خلاقیت و تلاش، تلاش سالیان عمر یک نفر به این بهانه که علم مگر متعلق به کسی است، بدون رعایت حقوق معنوی و مادی و با عدم امانت داری به صورتی که بادل 2016 آن را دستبرد علمی انگل گونه می گویند به تاراج می برند. باید به این استاد نمایان گفت که درست مثل موسیقی و سینما و غیره که کارگردان خاصی آن را اکتشاف نکرده است اما با ساختن اثر هنری امضای خود را پای آن می گذارد و استفاده کنندگان دیگر باید به شیوه ای درست و به دور از حسد و سیاسی کاری به کار او در موقع لزوم استناد نمایند، در یک کار علمی چه رساله، چه مقاله و چه ارائه مطالب علمی صاحب اثر با خلاقیت و پشتکار و تلاش خود  اثری علمی را با دسته بندی ها و شهود و برداشت خویش ارائه نماید و نمی توان از این آثار انگل گونه بهره برد.  با امید به آن که با کنار گذاشتن این دانشمندنمایان آلوده اندیش، فضاي دانشگاه ها سالم تر شود . هرچند می توان با گزارش مدارک لازم و امضای دانشجویان و معرفی نامه توسط افراد معتبر آن ها را در لیست سیاه علمی دنبا قرار داد.

عزت پور 1393 سه توصیه مهم را در این بخش بیان می دارد.

• امانت داري در مستندسازي و رعایت حقوق مادي و معنوي دیگران؛
• بیان بی پروا و دقیق یافته هاي علمی و ترك ویژگی هاي شخصیتی “قیمّ دانش” بودن؛
• انتشار و ترویج صادقانه یافته ها و کمک به توسعه دانش

در این نوشتار ما به مورد اول یعنی امانت داري در مستندسازي و رعایت حقوق مادي و معنوي دیگران می پردازیم. کاری که همواره در این 8 سال با روش ها و نرم افزار های مختلف انجام تام و تمام آن را در کلاس های آکادمی تحلیل آماری ایران به دانش پژوهان آموزش داده ایم. اما اکثریتی دانش پژوه بودند و اقلیتی دانش پژوه نما

به بیان اسکات 2009دانش پژوه باید مراقب باشد که ایده هاي ابتکاري یا یافته هاي پژوهشی دیگران، دارایی معنوي و گاهی مادي آنان تلقی می شوند؛ بنابراین عدم رعایت امانت در استفاده از آراء آنان، نوعی دزدي عالمانه محسوب میگردد! قابل تأمل است که وقاحت و ضریب خطاکاري در دزدي عالمانه، بیش از دزدي ناآگاهانه است!

به هر حال، براي پرهیز از دزدي (آگاهانه یا ناآگاهانه) در فراگرد پژوهش، توصیه میشود که پژوهشگر به موارد ذیل حساس باشد:

ذکر منابع و مآخذ همه گفته ها و اندیشه هایی که به طور شفاهی با آن ها مواجه شده است؛ براي مثال، گاهی پژوهشگر در مراحل تحصیل خویش در کلاس درس برخی از استادان حاضر می شود و مطالبی را از آن ها می آموزد که بی بدیل و بسیار جدید بوده، حاصل اندیشه و تلاش نوآورانه و خلاق آن استادانند. همچنین گاهی در محاوره هاي دوستانه، نبوغ همکلاسی ها، همدوره اي ها و همکارانی که هر یک برنامه هاي طولانی آموزش، تفکر و پژوهش را طی کرده اند، که در سخنانی بدیع جلوه گر می شود. گاهی نیز استادان از دانشجویان خود نکات جدید و خلاقانه و تأمل برانگیزي میآموزند! در همه این موارد، پژوهشگر (استاد یا دانشجو) باید مآخذ اصلی گفته ها و نوشته هاي خود را ثبت نماید. براي این مقصود، هم می توان از زیرنویس استفاده کرد و هم می توان این مهم را در متن یادآوري کرد:

مثال: زیرنویس: این تعریف از پارادایم یا این مثال  حاصل استفاده از کلاس درس آنلاین استاد متبحر دانشمند فرزانه، آقای دکتر بهرام خیری، با عنوان “تحقیقات بازاریابی”  (در سال 1399 ) است.

مثال: زیرنویس: این دسته بندی یا این مثال یا حتی کل این مباحث حاصل استفاده از کلاس درس استاد متبحر ، آقای دکتر ………………..، با عنوان “دسته بندی فرضیات رابطه ای” در دوره آزاد آکادمی تحلیل آماری ایران (در سال 1398 ) است.

مسلما شخص که این مطلب را در کلاس یا در جزوه یا مقاله ای آموزش داده، خود آن را تالیف نکرده اما او سالها عمر خود را برای بررسی این ادبیات، دسته بندی، قابل فهم کردن و … صرف کرده است. درست همان زمانی که دانشمند نماها در حال تفریح یا گذراندن اوقات فراغت همیشگی خود بوده اند تا بتوانند در زمان لازم وقیحانه نام خود را بر دارایی معنوی دیگران ثبت نمایند.

بدین ترتیب، منشأ و مبدأ هریک از ایده ها و دیدگاه ها، باید به گونه اي ذکر شود که مطالعه کننده را از سیر توسعه و نحوه شکل گیري آن در اندیشه پژوهشگر، آگاه سازد.عزت پور بیان می کند که این شیوه امانت داري در سندآوري، دربارة تصاویر، نمودارها، جداول، مدل ها و شکل ها، تشدید می شود! به طوري که اگر پژوهشگر از جدول یا نمودار یا مدل طراحی شده توسط دیگران استفاده نماید، باید مشخصات کامل سند آن را دقیقاً بالاي جدول یا زیر شکل یا نمودار یا تصویر یا مدل ذکر نماید؛ ضمن اینکه طبق قانون حق مالکیت معنوي، باید مجوز استفاده از آن را مورد استناد و اشاره قرار دهد.

اما نکته بسیار مهم درباره خلاقیت و امانتداري و منش پژوهشگري، این مهم است که “امانتداري بر مراتب خلاقیت میافزاید”؛ زیرا آدمی را منیع الطبع بار می آورد و از دست اندازي به دارایی علمی و فرهنگی دیگران بازمی دارد. بنابراین، افراد امانتدار، مجبور می شوند که اعتمادبه نفس را پیشه خود سازند و با توکل به خالق یکتا، براي ابراز دیدگاه هاي جدید و خلاق خود تلاش نمایند. از این رو، می توان ادعا کرد که امانت داري به خلاقیت نزدیک تر و همسته تر است و عدم توجه به آن، صرفا نوعی صدرنشینی موقت و ناپایدار را براي پژوهشگر متخلف سبب می شود. همواره منبع اصلی مورد احترام است و مقلد علاوه بر تمسخر توسط مخاطبان بخاطر تملک ناشیانه و متخلفانه آثار معنوی و گاه مادی دیگران، همواره از خلاقیت که آورنده احترام واقعی است بدور است.

خواندن مقالات زیر را به عزیزان توصیه می کنم

• مروری تصویری بر استراتژی گراندد تئوری
• اشباع نظری با زبانی ساده
• کد گذاری توصیفی، درون متنی و فرایندی پژوهش کیفی
• انواع پارادایم های تحقیق
• معرفی پایگاه ها و موتور های جستجوی مقالات فارسی
• نرم افزار maxqda2020  با کرک دایمی و ویژگی های جدید
• دانلود رایگان کتاب پژوهش در اينترنت با گوگل
• 150 ابزار آنلاین بسیار ضروری برای هر پژوهشگر
• بهترین اپلیکیشن سرچ یا جستجو مقالات
• آموزش پیدا کردن پرسش نامه استاندارد بصورت رایگان و ساده
• تفاوت بین الگو و مدل
• دانلود کتابگروه کانونی
• آموزش کامل تحلیل متغیر میانجی

از کپی کردن مطالب سایت یا کانال بدون ذکر منبع خودداری شود.

آدرس کانال تلگرام: https://telegram.me/analysisacademy