کد گذاری توصیفی، درون متنی و فرایندی پژوهش کیفی

کد گذاری توصیفی، درون متنی و فرایندی پژوهش کیفی

دانشجویان دوره های کیفی آکادمی تحلیل آماری ایران پس از آشنایی با پارادایم ها و استراتژی های متناسب کیفی برای حل مسئله پژوهش و نیز انتخاب تاکتیک های مناسب برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، با اناوع فرمت های داده های کیفی مثل عکس، فیلم، صوت، متن و … مواجه می شوند. اما مطابق با نظر اووه فلیک در سال 2005 در کتاب خود، بحثی با عنوان استخراج نظریه از متن را ارائه نمود. به عبارتی او معتقد بود که نظریه از متن پیاده سازی شده استخراج می شود. یعنی یکی از مهمترین فرمت های داده های کیفی در تحقیقات کد گذاری و تجزیه تحلیل درون متون است. البته پیش از این در سایت و کانال آکادمی تحلیل آماری ایران به تفصیل انواع کد گذاری مورد بحث قرار گرفت. در حقیقت زمانی که داده‌ها در قالب واژه درآمدند باید اطلاعات معنی‌دار و مرتبط با اهداف و پرسش‌های پژوهش را از آنها استخراج کرد. بنابراین نیاز به ساختارهای مشخصی وجود دارد که توسط کدها ایجاد می‌شوند.

کدها برچسب‌هایی معنادار هستند که به مجموعه ای از واقعیات بیان شده در متون که به مفهومی مشخص اشاره می کنند، داده می شود. این واقعیات در قالب یک واژه، جمله، پاراگراف، یا هر قسمت از متن هستند که معنایی مشخص برای پژوهش و پژوهشگر دارند. این برچسب‌ها ممکن است توصیفی سرراست از متن باشند و یا مانند یک استعاره تداعی‌کننده و پیچیده باشند. به عبارت دیگر، کدها به پژوهشگر کمک می‌کنند تا تکه‌های مشابه از متن را بیابد، آنها را در کنار هم قرار دهد، و سپس از آنها برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های پژوهش استفاده کند.

کدگذاری در واقع همان فرایند تجزیه کردن بخش‌های داده های کیفی و تحلیل آنها است که مواد موردنیاز را برای دسته‌بندی موضوعی داده‌ها بر اساس اهداف پژوهش فراهم می‌آورد. این کار به شکل‌گیری فهم پژوهشگر از مفاهیم و الگوهای داده کمک می‌کند. به عنوان نمونه فرض نمایید که جملاتی را در یک پاراگراف داریم.

مثلا : من صبح زود از خواب بیدار می شوم، مسواک می زنم،  ورزش می کنم و صبحانه ای مغذی می خورم.

این چند تکه به مفهوم توجه به سلامتی اشاره می کنند. بنابراین برچسبی معنادار یا همان کد به این چند جمله زده می شود و کد توجه به سلامتی خوانده می شود.

ایجاد یا اصلاح کدها، و زمان آن تا هنگامی که یکنواختی مفهومی و ساختاری آنها برقرار باشد، مهم نیست. کدها باید بهم مرتبط، و در مسیر مطالعه باشند و ساختار منسجم آنها رعایت شود. نکتۀ دیگری که وجود دارد این است که کدهای از پیش موجود یا کدهایی که در طول مسیر پژوهش ایجاد شده‌اند، باید به روشنی تعریف شوند تا پژوهشگر یا پژوهشگران درگیر در پژوهش در طول زمان معنای یکسانی را از کدها برداشت کنند.

«سالدانا» فرایند کدگذاری را به دو مرحله تقسیم کرده است:

• کدگذاری دور نخست (first cycle)
• و کدگذاری دور دوم (second cycle)

این دو مرحله به پژوهشگر در ساختار بخشیدن به داده‌ها و سپس سازمان‌دهی آنها برای رسیدن به الگوها کمک می‌کنند. 

در دور نخست، برای خلاصه‌سازی اولیۀ داده کدهایی به آنها اختصاص می‌یابند. این کار می‌تواند با 3 رویکرد مختلف انجام شود، که هر کدام عملکرد و هدف مشخصی را به دنبال خواهند داشت. پژوهشگر می‌تواند با توجه به نیاز خود از این رویکردها یا ترکیبی از آنها استفاده کند. بنابراین محققین کیفی عزیز به این سه رویکرد توجه نمایند. البته همچنان با قدرت همانطور که در کلاس های آکادمی تحلیل آماری بیان نمودیم تنها دانشجویانی موفق خواهند بود که این فرایند ها را به صورت صحیح انجام دهند که هم به روش پژوهش کیفی و هم به روش پژوهش کمی تسلط داشته باشند. قطعا محققی که نمی تواند پیش بینی نماید پرسش نامه، متغیر ها و یا مدل های برآمده از این رویکرد های کیفی چه آینده ای در تعمیم آن به یک نمونه بزرگ در قالب روش پژوهش کمی خواهد داشت ابدا موفق نخواهد بود. یعنی انتخاب کد ها باید با دیدگاهی کمی و پنهان در ذهن محقق همراه باشد و محقق کاملا به مفاهیم بیان شده در دوره های کمی تسلط داشته باشد. چه بسیاری محققینی که در این 6 سال پژوهش های کیفی خود را انجام داده و مدل هایی متفاوت در این حوزه ارائه نموده اند اما حتی یکی از این پژوهش ها از آزمون های رویکرد کمی که در ادامه پژوهش در راستای پژوهشی آمیخته انجام گرفته است، سربلند بیرون نیامده است. باید این پارادایم شیفت در ذهن محققین انجام گیرد که هدف حل مسئله است و این رویکرد ها و روش ها و تاکتیک ها در مقام ابزار در دستان محقق قرار دارد و هدف پژوهش نیست(مرادی، 1396).

اما این سه نوع کر گذاری عبارت از کد گذاری توصیفی، کد گذاری درون متنی و کد گذاری فرایندی می باشد.

کد گذاری توصیفی (Descriptive coding): در کد گذاری توصیفی، موضوع اصلی متن در قالب یک واژه یا عبارت کوتاه (بیشتر اسمی) خلاصه می‌شود. این کار به تدریج انباشته‌‌ای از موضوع‌های مورد پوشش را فراهم می‌کند که پژوهشگر را در امر برچسب دهی و ساخت مقولات یاری می‌رساند. با این روش می‌توان به راحتی محیط اجتماعی را توصیف کرد، البته دیگر نمی‌توان با آن یک فرایند اجتماعی را نشان داد مثلا به جمله زیر دقت نمایید:

در بسته بندی محصولات لبنی شرکت کاله تیم تحقیق توسعه شرکت طلاش کرد که از رنگ های جذاب و گیرا و با طیف رنگی بسیار متنوع بجای طیفی از رنگ های ساده استفاده نماید.

کد انتخابی با رویکرد توصیفی در اینجا یک اسم است که به تکه های به هم اتصال یافته در این جمله که اشاره به واقعیاتی می کند برچسب می خود. کد " رنگ " انتخاب محقق برای کد گذاری اولیه در این جمله با رویکرد توصیفی است.(مرادی، 1396)

کد گذاری درون متنی( In vivo coding) : یکی از روش‌های شناخته شده است که در آن از واژه‌ها و عبارت‌های درون متن به عنوان کد استفاده می‌شوند. این روش را می‌توان برای تمامی مطالعه‌های کیفی استفاده کرد. توصیه می‌شود که پژوهشگران تازه کار برای آشنایی با کدگذاری از این روش استفاده کنند. البته همانطور که در دوره های نرم افزار های کیفی بیان شد اساس تجزیه و تحلیل نرم افزار های تحلیل متن، تحلیل های همپوشانی برای مفاهیم است و این نوع کد گذاری در استراتژی گراندد تئوری محقق را از نظر نرم افزاری با مشکلات زیادی روبرو می کند. مثلا در جمله قبل اگر از این نوع کد گذاری استفاده گردد از درون متن کد " طیف رنگی" خود به تنهایی بار یک مفهوم را به دوش می کشد و می تواند به عنوان کد و برچسبی معنادار استفاده گردد(مرادی، 1396)

کد گذاری فرایندی(Process coding ): در کدگذاری فرایندی از اسم مصدر (فعل‌هایی که تبدیل به اسم شده‌اند مانند فهمیدن، دیدن) برای اشاره به عمل یا فرایندی در داده استفاده می‌شود. این روش هم در تمامی مطالعه‌های کیفی کاربرد دارد، به ویژه پژوهش‌های گراندد تئوری که هدف آنها استخراج عمل/ تعامل مشارکت‌کننده و پیامدهای آن است. مثلا در مثال قبل کد "بکار بردن رنگ های گیرا" یک کد فرایندی برای کد گذاری جمله ذکر شده است که از اسم مصدر به کار بردن استفاده نموده است و در حقیقت یک عمل کنشگر تحقیق کیفی را نشان می دهد. در مقالات بعدی روش های دیگری از کد گذاری اولیه متون را مورد بحث قرار می دهیم تا محققین عزیز آن ها را در تحقیقات خود رعایت نمایند. ضمنا دانشجویان فراموش نکنند که این نوع کد گذاری برای استخراج گزاره های اولیه و زدن برچسب معنادار یعنی کد به آن ها است و با استخراج آن ها می توان کد گذاری باز یا محوری و یا گزینشی را ادامه داد.(مرادی، 1396)

مقالات مرتبط زیر را بخوانید:

کدگذاری داده‌ها در نظریه‌پردازی داده‌بنیاد (Grounded Theory)

انواع کدگذاری در تحقیق کیفی

آیا باید از نرم افزار های تحلیل داده های کیفی استفاده کرد؟

 

از کپی کردن مطالب سایت یا کانال بدون ذکر منبع خودداری شود.

آدرس کانال تلگرام: https://telegram.me/analysisacademy