مدرسه بین المللی پژوهش کمی و کیفی اولین و بزرگترین مرکز بین المللی برگزارکننده دوره های روش پژوهش و نرم افزارهای پژوهش کمی، کیفی، آمیخته و مروری در ایران
ساختار و انواع سوالات پرسشنامه
چهار نوع سوال اساسی که ممکن است در پرسشنامه ها استفاده شوند عبارتند از:
- سوالات باز
- سوالات چندگزینه ای
- سوالات دو گزینه ای
- مقیاس ها
سوالات باز:
پرسش هایی است که پرسش شوندگان می توانند با کلمات و جملات خود به سوال پاسخ دهند. سوالات باز تعداد نامحدودی جواب را از جانب پاسخ دهندگان به همراه خواهد داشت.
سوالات باز معمولا در شرایط زیر به کار برده می شود:
-جواب های ممکن و احتمالی قابل شناسایی از قبل نیستند.
-پاسخ های کلمه به کلمه و تشریحی برای اهداف و سوالات تحقیق مناسب ترند.
-به دست آوردن بینش عمیق درباره نگرش ها،احساسات و تفکرات پاسخ دهنده درباره موضوع مورد نظر ضروری است.
اصلی ترین مزایای سوالات باز عبارتند از:
-چون هیچ پاسخ از پیش تعیین شده ای در اختیار فرد قرار نمی گیرد، تاثیری بر پاسخ های او ندارد.
-فرد به راحتی می تواند تمام عقاید خود را بدون هیچ محدودیتی بیان کند. به همین دلیل سوالات باز برای تحقیقات اکتشافی و مشکل یابی بسیار مناسب است.
اصلی ترین معایب سوالات باز عبارتند از:
-اغلب پاسخ دهندگان به ندرت جواب های دقیق به سوالات باز می دهند.
-این سوالات در معرض دو خطای اصلی قرار دارند:(1) ممکن است صراحت فرد پاسخگو را اندازه بگیرد و در نتیجه تمایل فرد به پاسخگویی را کاهش دهد؛(2) پرسشگر ممکن است نتواند کل پاسخ های فرد را با بی طرفی کامل ثبت و ضبط کند.
-از آنجایی که پاسخ های ارائه شده به سوالات باز بسیار متنوع است در نتیجه کدگذاری و خلاصه سازی آنها بسیار زمان بر و همراه با خطا خواهد بود.
سوالات چند گزینه ای
سوالاتی هستند که چند گزینه را به پاسخ دهندگان ارائه می دهد. پاسخ دهنده یا باید یک گزینه از چند گزینه را انتخاب کند یا بیشتر از یک گزینه.
محقق هنگام استفاده از سوالات چند گزینه ای باید مسائل زیر را در نظر بگیرد:
–تعدد گزینه ها:یک مساله اساسی در سوالات چند گزینه ای این است که چند گزینه را باید در سوال گنجاند؟پاسخ عادی و معقول به این سوال این است که هر گزینه باید تنها یک بار ظاهر شود و تمامی گزینه های ممکن را باید گنجاند. با این همه، گنجاندن تمامی گزینه ها عملی نیست. به همین دلیل، محقق فقط گزینه های غالب تر را می گنجاند و در کنار آنها یک گزینه تحت عنوان سایر موارد را نیز در پرسشنامه تعبیه می کند. همچنین هنگامی که یک گزینه بتواند سایر گزینه ها را در خود حل کند، گزینه های حل شده باید حذف شوند.
-تورش مکانی: به این معنا است که معمولا پاسخ دهندگان تمایل دارند، گزینه های واقع شده در ابتدا یا انتهای فهرست را بیشتر از سایر گزینه ها انتخاب کنند یا وقتی سوال دارای مقادیر عددی است، تمایل به انتخاب گزینه وسط بیشتر است. استفاده از تکنیک رای چندگانه یعنی استفاده از چندین گونه پرسشنامه که در هر یک ترتیب گزینه ها تغییر می کند، تورش مکانی را به حداقل ممکن می رساند.
اصلی ترین مزایای سوالات چند گزینه ای عبارتند از:
-هم برای مصاحبه گر و هم برای پاسخگو آسان تر هستند.
-معمولا سوءگیری مصاحبه گر و نیز سوگیری ایجاد شده به واسطه سطوح متفاوت صراحت پاسخ دهندگان، را کم می کنند.
-کدگذاری،جدول بندی و تحلیل آنها خیلی ساده تر و سریع تر است.
اصلی ترین معایب سوالات چندگزینه ای عبارتند از:
-ساخت یک مجموعه کامل از سوالات چند گزینه ای مستلزم تلاش اولیه فراوان است.
-نشان دادن فهرستی از پاسخ های احتمالی به فرد پاسخگو می تواند سبب انواع مختلف تحریف در داده های حاصله شود.
سوالات دو گزینه ای
سوالاتی هستند که دو انتخاب را در برابر پاسخ دهنده قرار می دهند. این انتخاب ها می تواند به صورت بله و خیر یا انتخاب بین دو گزینه متضاد باشد. برای طرح سوالات محقق باید مطمئن شود که آیا پاسخ دهندگان در مورد موضوع مورد پرسش به طریق دو جوابی فکر می کنند یا خیر؟
اصلی ترین معایب سوالات دو گزینه ایی عبارتند از:
-ساخت مجموعه سوالات دو گزینه ایی مشکل است.
-نشان دادن تنها دو گزینه به فرد می تواند باعث تحریف در داده های به دست آمده شود.
اصلی ترین مزایای سوالات دو گزینه ایی عبارتند از:
-کاربرد سوالات دو گزینه ای برای مصاحبه گر و پاسخ دهنده بسیار ساده است.
-سوگیری مصاحبه گر و سوگیری فرد پاسخ دهنده با به کارگیری سوالات دو گزینه ایی کم می شود.
-کدگذاری و طبقه بندی و تجزیه و تحلیل آنها ساده است.
مقیاس ها
تخصیص اعداد به خصوصیات اشیا، اشخاص، حالات یا رویدادها طبق قواعد مشخص و تعریف شده سنجش نامیده می شود. در حقیقت هنگام سنجش و اندازه گیری ما خود آن شی را نمی سنجیم بلکه تنها خصوصیات آن را مورد سنجش قرار می دهیم مثلا ما هرگز خود مصرف کنندگان را نمی سنجیم بلکه ادراکات، نگرش ها، ترجیحات یا برخی از خصوصیات دیگرشان را می سنجیم.زمانی سنجش و اندازه گیری پدیده موردنظر مناسب و صحیح است که اعداد نسبت داده شده منعکس کننده میزان یک خصیصه از آن پدیده باشد بنابراین ما برای سنجش و اندازه گیری به یک معیار یا شاخص نیاز داریم، این معیارها یا شاخص ها را مقیاس می گویند. در مقالات گذشته انواع مقیاس بحث شده است که می توانید از مطالب زیر آنها را مطالعه کنید:
قبل از آن برای یافتن سوالات پرسش نامه ای استاندارد وارداین لینک شوید
-مقیاس سازی در پژوهش های کمی و کیفی
