آموزش روش های نمونه گیری در تحقیق کیفی

از نظر فنون نمونه گیری، تحقیق کیفی در مقایسه با تحقیق کمی، انعطاف پذیرتر است. این انعطاف پذیری ناشی از ماهیت غیرقابل پیش بینی طرح در تحقیق کیفی است. به عبارت دیگر، تحقیق کیفی به منظور کسب بینش بیشتر، آزادی لازم را در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. پاتون پانزده روش نمونه گیری را مشخص کرده که هر یک از آن‌ها می‌تواند با توجه به هدفی خاص در تحقیق کیفی مورد استفاده قرار گیرد هریک از این روش‌ها در زیر توصیف و تبیین شده است (پاتون، ۱۹۹۰) فراموش نشود که آموزش روش های نمونه گیری در تحقیق کیفی برای محققان درگیر در رویکرد کیفی بسیار ضروری است.

1. نمونه گیری مورد استثنایی یا کرانه ای[1]: به موارد غیرمعمول یا خاص توجه دارد. تحقیق جورج نوبلت مثالی از این نمونه گیری است که در آن چگونگی توجه معلمان به مشکلات دانش آموزان در فرایند تدریس و رابطه آن با قدرت معلمان مورد بررسی قرار گرفته است (نوبلت، ۲۰۱۰)
2. نمونه گیری موارد مطلوب: از طریق انتخاب مواردی که پدیدة مورد علاقه را به میزان فراوان، ولی نه به گونه‌ای استثنایی نشان می‌دهند، از بروز مشکلات ناشی از نمونه گیری کرانه‌ای جلوگیری می‌شود (گال همکاران، ۱۳۸۲)
3. نمونه گیری موارد عادی[2]: این نوع نمونه گیری شامل انتخاب موارد عادی و معمولی است. این شیوه می‌تواند به طور ویژه در آزمون‌های مقدماتی برنامه‌های جدید سودمند باشد. سه راهبرد نمونه گیری بیان شده بالا، مکمل یکدیگرند. هیچ یک بر دیگری برتری و رجحان ندارد، لیکن هر یک به منظور دستیابی به اهدافی مهم، اما متفاوت به کار می‌روند.
4. نمونه گیری تغییرات بیشینه[3]: این روش مستلزم انتخاب مواردی است که دامنه تغییرات پدیدة مورد تحقیق را نشان می‌دهند.
5. نمونه گیری هدفمند طبقه‌ای[4]: اندکی با نمونه گیری تغییرات بیشینه تفاوت دارد. نمونه گیری هدفمند ط بقه‌ای چندین مورد از هر یک از انواع تغییرات مشخص شده را (مثلاً متوسط، بالاتر از متوسط و پایین‌تر از متوسط) با توجه به پدیدة تحت بررسی در بر می‌گیرد. با در نظر گرفتن چند مورد از هر نوع، پژوهشگر می‌تواند ویژگی‌های هر نوع و همچنین پراکندگی‌های موجود در آن‌ها ر ا مورد شناسایی قرار دهد. در مقابل، پژوهشگری که از نمونه گیری تغییرات بیشینه استفاده می‌کند، احتمال دارد از هر نوع، تنها یک مورد در نمونه انتخابی خود داشته باشد. این امر ممکن است، امکان نتیجه گیری صحیح را از وی سلب کند (همان منبع)
6. نمونه گیری متجانس [5]: راهبرد مقابل نمونه گیری تغییرات بیشینه است. هدف این راهبرد انتخاب یک نمونه از موارد مشابه است تا از این طریق گروهی که نمونه معرف آن می‌باشد، به صورت عمیق مورد تحقیق قرار گیرد.
7. نمونه گیری موارد بحرانی [6]: این روش مستلزم انتخاب یک مورد واحد است. این انتخاب زمینه آزمون قطعی یک نظریه، برنامه یا پدیده‌های دیگر را فراهم می‌سازد.
8. نمونه گیری زنجیره‌ای :[7]مستلزم مشورت با افراد مطلع است تا آن‌ها موارد مناسب تحقیق را معرفی کنند. در مواردی که همگرایی میان آرای صاحب نظران وجود داشته باشد، افراد انتخاب شده نمونه‌ای بس یار معتبر را تشکیل خواهند داد.
9. نمونه گیری ملاک محور: [8]مستلزم انتخاب مواردی است که ملاک مهمی را برآورده می‌سازند. این راهبرد به ویژه هنگام تحقیق در برنامه‌های آموزشی مفید است.
10. نمونه گیری نظریه مدار یا سازه عملیاتی [9]: این روش زمانی به کار برده می‌شود که هدف تحقیق، کسب آگاهی در زمینه تجلیات واقعی سازه‌های نظری است.
11. نمونه گیری موارد رد یا تأیید [10]: این روش با هدف پی بردن به اعتبار تحقیقات انجام شده قبلی صورت می‌گیرد. فرایند اعتباریابی می‌تواند به دو طریق انجام گیرد: در شیوه اول، تحقیق درباره مواردی است که احتمال می‌رود الگوها، موضوعات و معانی کشف شده در پژوهش‌های موردی قبلی را تأیید کنند. شیوه دوم، تحقیق دربارة مواردی است که برای رد یافته‌های تحقیقات قبلی مناسب هستند.
12. نمونه گیری تصادفی هدفمند : [11]این روش مستلزم انتخاب یک نمونه تصادفی با استفاده از ر وش‌های تحقیق کمی است. برخلاف تحقیق کمی، هدف از انتخاب این نمونه تصادفی معرف بودن جامعه نیست، بلکه هدف حصول اطمینان از به کار گیری یک شیوه نمونه غیر اریب است.
13. نمونه گیری موارد مهم سیاسی [12]: راهبردی است که می‌تواند برای پژوهشگران یا سازمان‌های تأمین کننده اعتبار پژوهش مفید باشد.
14. نمونه گیری سهل الوصول [13]: این روش مستلزم انتخاب مواردی است که صرفاً در دسترس هستند و تحقیق آن‌ها راحت است.
15. نمونه گیری بنا به فرصت پیش آمده: این نمونه گیری مستلزم استفاده از یافته‌های یک تحقیق موردی انجام شده، جهت آگاهی دادن به پژوهشگر در انتخاب مورد بعدی برای پژوهش است. در واقع، یافته‌ها ممکن است طرح پژوهشگر را برای تحقیق مورد بعدی، تغییر دهند. نمونه گیری بنا به فرصت پیش آمده، یکی از مهم‌ترین راهبردها در انتخاب نمونه‌های تحقیق کیفی به شمار می‌آید. این نمونه گیری به محقق انعطاف پذیری لازم را به منظور تغییر راهبرد خواهد داد.

[1] Extreme or deviant case sampling

[2] Typical case sampling

[3] Maximum variation sampling

[4] Stratified purposeful sampling

[5] Homogeneous sampling

[6] Critical case sampling

[7] Chain sampling

[8] Criterion sampling

[9] Theory based or operational construct sampling

[10] Confirming & disconfirming case sampling

[11] Purposeful random sampling

[12] Sampling politically important case

[13] Convenience sampling

 

خواندن مقالات زیر را به شما عزیزان توصیه می کنیم:

• نمونه گیری هدفمند در تحقیقات کیفی
• انواع نمونه گیری در پژوهش کیفی
• نمونه گیری موارد خاص و یگانه
• روش نمونه گیری و حجم نمونه در تحقیقات کیفی
• نمونه گیری گلوله برفی
• چرا در تحقیقات نمونه گیری می کنیم؟
• روش نمونه گیری و حجم نمونه در تحقیقات کیفی

محسن مرادی و آیدا میرالماسی

از کپی کردن مطالب سایت یا کانال بدون ذکر منبع خودداری شود.

آدرس کانال تلگرام: https://telegram.me/analysisacademy