آشنایی با روش مطالعه موردی

آشنایی با روش مطالعه موردی

یکی از استراتژی های تحقیق کیفی که در دوره های کیفی آکادمی تحلیل آماری به آن اشاره شد، مطالعه موردی است. روش مطالعه موردی یکی از متداولترین استراتژی های تحقیق کیفی محسوب می شود. اين رويكرد يك روش يا شیوه نیست بلكه نوعي استراتژي پژوهشي است. درون اين استراتژي روشها و شیوه هاي متعددي مورد استفاده قرار ميگیرند. ممكن است اين روشها كمي،كیفي و يا تركیبي ازهردوروش باشند. مطالعه موردي اگرچه غالبا برفنون و شیوه هاي كیفي استوار است ولي نمي تواند صرفا از طريق فنون پژوهش كیفي تعريف شود بلكه باید درقالب جهت گیري  نظری آن تعریف شود. در این استراتژی تاکید بر جدايي بستر از موضوع پژوهشي نیست بلكه تاكید بر ديدن موضوع در بستر پژوهش است. بیشتر تحقیقات موردي به علت فرصت بررسي باز، قادر به استخراج روشهاي استقرايي پژوهش مي شوندكه هدف آن تئوري سازي و ساخت فرضیه است و نه آزمون آن.

استفاده از مطالعه موردی ؛ به عنوان يكي از استراتژي ‌هاي تحقيق در مطالعات علوم اجتماعي، به ‌ويژه در تحقيقات با مقياس كوچك، به سرعت در حال اشاعه يافتن است. هدف موردكاوي برقراري پل ارتباطي بين مطالعات كتابخانه‌ اي از يك‌ سو، و اطلاعات زندگي واقعي از سوي ديگر مي‌ باشد، تا اصول و نظريه‌ هاي علمي در پشت ديوارهاي دانشگاه باقي نمانند.

مورد يا قضيه، روايت مكتوبي از پژوهشي است كه قبلا وجود داشته و موقعيتي نيست كه به صورت تصنعي ايجاد شده باشد. علاوه بر آن، مشابهتي نيز با تحقيق تجربي ندارد كه متغيرها دستكاري مي‌ شوند تا تاثير يك عنصر خاص را اندازه ‌گيري كنند. مطالعه موردي يك بررسي عميق و چند‌وجهي است كه با استفاده از روش‌ هاي تحقيق كيفي بر روي يك پديده اجتماعي، صورت مي ‌گيرد.

 

مطالعه موردی بر اساس تعریف برخی از محققان بزرگ اینگونه تشریح می شود:

گودوهات بیان می کند که که مطالعه موردی بیش از همه یک رویکرد است که بر اساس آن هر واحد اجتماعی همچون یک کل در نظر گرفته می شود. حال این کل می تواند یک فرد یا یک خانواده و یا یک نهاد اجتماعی و .. باشد.

موریس دوورژه نیز بیان می کند که مطالعه موردی تحلیل ژرف یک فرد یا گروه یا نهاد و یا هر حادثه و رویدادی از طریق بررسی اسناد یا مصاحبه و هرگونه تک نگاری است.

به سه دلیل اصلی این روش بسیار حائژ اهمیت است.

الف) شناخت کل واقعیت: تنها با استفاده از این روش می توان کل واقعیت پیرامون پدیده ای را دریافت.

ب) شناخت ابعاد نهان پدیده های اجتماعی: مطالعه موردی با نگاهی ژرف و کنکاشی عمیق در پدیده ها به این مهم دست میابد.

ج) دستیابی به کلیتی منحصر به فرد که تنها از مطالعه موردی ممکن است.

یین دو نوع استراتژی مورد پژوهی را از یکدیگر متمایز می کند، اگر مطالعه شامل یک مورد باشدمورد پژوهی یگانه نام دارد و اگر چند مورد باشد با مورد پژوهش چندگانه مواجه هستیم.

رای بیان می کند که چهار نوع طرح در مورد پژوهی وجود دارد.

الف) طرح های تک موردی کلی

ب) طرح های تک موردی مبسوط

ج) طرح های چند موردی کلی

د) طرح های چند موردی مبسوط

جهت استفاده از مطالعه موردی در میان این روش‌های موجود،  به گفته یین باید به سه موضوع توجه شود

 الف) نوع پرسش پژوهش

ب) تسلطی که پژوهشگر بر وقایع رفتاری دنیای واقع دارد

ج) تمرکز بر پدیده‌های معاصر در مقابل پدیده‌های تاریخی.

هدف نخست و اصلی موردکاوییا مطالعه موردی، یافتن درک بهتری از پدیده‌های اجتماعی پیچیده است. بسیاری از پدیده‌های روزمره‌ای که در زندگی  خود شاهد آن هستیم دارای ماهیت بسیار پیجیده و ورای درک روزمره‌ی آدمی است. در حالی که برخی متخصصان معتقدند که مطالعه موردی بیشتر ماهیتی کاوشگرانه یا اکتشافی Exploratory دارد، «یین» برآن است که هرسه ویژگی کاوشگرانه، توصیفی یا توصیفگر   Descriptive و تبیین‌گر Explanatory را می‌تواند داشته باشد.

مطالعه موردی به دلیل درگیر بودن دانشمندانی در حوزه‌های گوناگون در آن برای جامعه‌شناسان شناخته‌شده بوده‌است. برای مثال فروید در حوزه روانشناسی کاری ر ا انجام داده بود. متخصصان نشان داده‌اند که خاستگاه  مطالعه موردی به مطالعات انسان‌شناختی و جامعه شناسی بازمی‌گردد. دانشمند انسان‌شناس، مالینوفسکی با مطالعه‌ای که در مورد جزایر تروبریاند انجام داد و جامعه شناس فرانسوی لاپلی در مورد خانواده‌ها و همینطور مطالعات موردی دپارتمان جامعه‌شناسی دانشگاه شیکاگو در فاصله سال‌های دهه‌های 1920 تا 1950 از اولین مطالعات این حوزه بوده اند.

عبارت کلیدی این نوع از پژوهش، سیستم بسته است.  پژوهش مطالعه موردی بررسی موضوعی از طریق مطالعه یک یا چند مورد در یک سیستم بسته است. بنابراین مطالعه موردی الزاما به یک مورد محدود نمی‌شود بلکه اساسا مفهوم سیستم بسته‌ای که در محدوده‌ی آن پژوهش انجام می‌شود تعیین کننده است. هرچند که در مورد روش یا روش‌شناسی بودن مطالعه موردی اختلاف نظر هست؛ اغلب پژوهشگران اعتقاد دارند که مطالعه موردی یک روش‌شناسی یا استراتژی جامع پژوهش محسوب می‌شود. بر این مبنا، مطالعه موردی مطالعه‌ای عمیق در حوزه یک یا چند سیستم بسته (مورد) است که در طول زمان و از طریق فرایندهای گردآوری داده دقیق و عمیق شامل منابع چندگانه اطلاعات (مثل مشاهده، مصاحبه، مواد دیداری شنیداری، اسناد و گزارشات) صورت گرفته، سرانجام گزارشی توصیفی از مورد و تم‌های مبتنی بر مورد را منتشر می‌کند. به لحاظ گستره ممکن است چند برنامه (مانند مطالعه چندمکانی) یا یک برنامه (مطالعه درون مکانی) برای پژوهش انتخاب شود.

محسن مرادی

مطالب سایت و کانال با ذکر منبع سایت استفاده گردد.