روایی صوری

روایی صوری

مقصود از روايي آن است كه وسيله ي اندازه گيري بتواند واقعاً خصيصه ي مورد نظر را اندازه بگيرد، نه صفت ديگري را. روايي آن خصيصه ي ابزار و يا روش جمع آوري داده هاست كه دانستن آن خصيصه، همان مقولاتي را تعيين مي كند كه براي تعيين آن مقولات طرح ريزي شده است.

روايي صوري به اين مطلب اشاره مي كند كه سؤال هاي آزمون تا چه حد در ظاهر شبيه به موضوعي هستند كه براي اندازه گيري آن تهيه شده اند . در واقع روايي صوري نمي تواند نوعي روايي باشد، بلكه تنها يك ويژگي آزمون است كه در پاره اي مواقع وجود آن مفيد به نظر مي رسد.

ثرندايك وهگن  ( 1979 ) در رد اهميت روايي صوري گفته اند: در واقع آنچه تعيين مي كند كه يك آزمون چه چيزي را اندازه مي گيرد، تكاليفي است كه به وسيله ي سؤال آزمون معرفي مي شوند و كسي كه بخواهد روايي محتوايي يك آزمون را در رابطه با برنامه ي درسي مورد قضاوت قرار دهد يا قدرت پيش بيني آزمون را تعيين كند، بايد سؤال هاي آزمون را به دقت بررسي كند و »براي اين منظور، به صورت ظاهر آزمون، چندان اعتنايي نمي كنيم .« با وجود اظهارات فوق، ثرندايك وهگن ( 1979 ) مي گويند كه گاه صورت ظاهر يك آزمون (روايي صوري)، از لحاظ قابليت پذيرش و معقول بودن آزمون براي آزمون شوندگان، داراي اهميت است. مي توان گفت تا آن اندازه كه ظاهر آزم ون بر انگيزش آزمون شونده اثر مي گذارد، روايي صوري مي تواند مهم باشد .

در بعضي آزمون ها، است علاقه اي به جواب دادن به سؤال هاي آزمون از خود نشان ندهد، زيرا ممكن است چنين تصور شود كه آزمون به تصميم هاي مربوط به استخدام او ربطي ندارد . نتيجه اينكه، روايي صوري، هر چند ضامن اندازه گيري دقيق نيست، اما ممكن است بر انگيزش آزمون شونده و در نتيجه بر روايي نمرات حاصل از آزمون تأثير داشته باشد. هر چند روايي صوري يك ويژگي مطلوب آزمون است، در بعضي آزمون ها اين ويژگي نه تنها ضروري نيست، بلكه بهتر است وجود نداشته باشد. براي مثال: اگر كسي بخواهد بيماري رواني را در افراد معين كند، بهتر است آزموني را مورد استفاده قرار دهد كه روايي صوري اندكي دارد(ديك وهگرتي 1 1979 ، ص 95 ).

روايي صوري يك شكل از اشكال روايي محتواست كه معمولاً به صورت عددي بيان نمي شوند.گردآوري چنين شواهدي اساساً و ضرورتاً مبتني بر داوري است و چنين داوري هايي بايد براي هر هدفي به طور جداگانه انجام پذيرد . گردآوري اين شواهد شامل بازبيني دقيق و موشكافانه است تا تعيين شود آيا محتوا و هدف هايي كه آزمون اندازه گيري مي كند، هدف آن مطالبي است كه حيطه ي محتوا را تشكيل مي دهند يا خير؟

اگر تمام داوران(خبرگان امر) توافق كنند كه پرسش هاي آزمون حيطه ي محتوايي را به اندازه ي كافي منعكس مي كنند، مي توان گفت آزمون، داراي روايي محتوا است. همچنين اين نكته نيز بايد مشخص شود كه آزمون، از عواملي كه با هدف اندازه گيري نامرتبط هستند، تأثير نپذيرفته است. با اين حال، »قضاوت هاي مربوط به روايي محتوايي نه قطعي هستند و نه نهايي؛ آزمون ها از سطوح مختلف روايي برخوردارند و متخصصان در ق ضاوت هاي خود هميشه با هم توافق نظر ندارند «(مرفي و شوفر 2 1994،110 ).