آشنایی با مطالعه موردی

آشنایی با مطالعه موردی

پژوهشگر در پژوهش به روش مطالعه‌ موردي، برخلاف پژوهش‌های پيمايشي (كه محقق با انتخاب نمونه‌ای با حجم وسيع و معرف از جامعه، درباره‌ی تعدادي از متغيرها به بررسي می‌پردازد) عمل می‌کند . پژوهشگر در مطالعه‌ موردي به انتخاب يك مورد پرداخته و آن را از جنبه‌های بی‌شمار بررسي می‌کند. اين « مورد » می‌تواند يك واحد  يا سيستم با حدومرز مشخص و متشكل از عناصر و عوامل متعدد و مرتبط باهم باشد.

ازآنجاکه در مطالعه موردي، افراد پيرامون مورد خاصي باهم بحث می‌کنند، ياد می‌گیرند كه تصمیم‌گیری غالباً فعاليتي است كه مردم را با مشاهدات مختلف روبرو می‌کند و مهم‌تر آنكه آن‌ها ياد خواهند گرفت چطور در جهت رسيدن به يك توافق عمومي فعاليت كنند، به‌طوری‌که اختلاف عقیده‌ای و سلیقه‌ای مانع اين كار نباشد. لذا می‌توان گفت هدف كلي در هر مطالعه موردي، مشاهده تفصیلی ابعاد « مورد » تحت مطالعه و تفسير مشاهده‌ها از ديدگاه كل گرا است. ازاین‌رو مطالعه موردي بيشتر به روش كيفي و با تأكيد بر فرآيندها و درك و تفسير آن‌ها انجام می‌شود . »مورد « چنان انتخاب می‌شود كه نمايان کننده‌ی وضعيت يا حالت كلي تحت مطالعه، يا مثالي از پديده(هاي) منظور نظر باشد كه پژوهشگر می‌خواهد درباره آن(ها ) به درك عميقي دست يابد.

 

مراحل مطالعه‌ موردي

انجام پژوهش به روش مطالعه موردي شامل چهار مرحله است :

1. بيان مسئله و انتخاب «مورد »(واحد تحليل)
2. انجام عمليات ميداني(گردآوري داده‌ها)
3. سازمان‌دهی داده‌ها
4. تدوين گزارش.

در بيان مسئله، پژوهشگر از زمينه و محيطي كه مشكل در آن بروز كرده آغاز می‌کند و سپس به توصيف «موقعيت نامعين » می‌پردازد . پس‌ازآن به انتخاب «موردی» می‌پردازد كه در دسترس باشد، يا این‌که آن‌چنان ویژگی‌هایی را دارا باشد كه مطالعه‌ی آن ازنظر اطلاعات پژوهشي آشکارکننده باشد . برخي اوقات مطالعه موردي شامل بررسي چندين « مورد » است كه آن را مطالعه‌ی «ميان –موردي» می‌نامند. در اين نوع مطالعه، پژوهشگر داده‌های موردنظر را به شیوه‌های گوناگون از چندين « مورد » گردآوري می‌کند.

در مرحله‌ی اول ضروري است كه پژوهشگر به اين پرسش پاسخ دهد : درصدد است كه در پايان مطالعه موردي، درباره‌ی چه چيزي به اطلاعات پژوهشي دست يابد؟

بر اساس پاسخ به اين پرسش، به سهولت می‌توان نسبت به انتخاب «واحد» تحت مطالعه تصمیم‌گیری نمود. معمولاً در مطالعه موردي كه به روش كيفي انجام می‌شود ، هدف اصلي آن است كه مشخص كند «چرا» يا «چگونه » يك رويداد يا پديده ظاهر می‌شود؟،

يا این‌که «چه رخ داد؟ » ،«چرا رخ داد؟» و «چگونه رخ داد؟ ». ازاین‌رو، با توجه به نوع سؤال پژوهشي می‌توان واحد تحليل را براي مطالعه‌ی موردي مشخص كرد و « مورد » را انتخاب نمود. توجه پژوهشگر در مطالعه موردي بر يك »مورد «(واحد تحليل) متمركز است. اما ممكن است اين واحد متشكل از رويدادهاي متعدد و افراد مختلف باشد يا از فرآيندهاي گوناگون تشکیل‌شده باشد.در اين صورت ضروری است كه از اجزاي تشکیل‌دهنده‌ی «واحد تحليل» نمونه‌گیری كرد.

نكته مهم در مورد روش مطالعه موردي اين است كه روش‌های تحقيق موجود، به‌صورت سطحي تعداد زيادي مورد را تحت بررسي قرار می‌دهند و موجب دستيابي به محدوده كوچكي از دانش می‌شوند، اما روش مطالعه موردي خصوصيات كمي از هر مورد را بررسي می‌کند و با موردهاي كمتري هم سروکار دارد، ولي به محدوده وسيعي از دانش براي تحليل سیستم‌های پيچيده دسترسي می‌یابد(علي احمدي و سعيد، 1386)

درمجموع اينكه می‌توان گفت: ازنقطه‌نظر تحقيق، روش‌شناسی مطالعه موردي موقعيت كلي را به‌عنوان تركيبي از فاكتورهاي مختلف، موردبررسی قرار می‌دهد . مطالعه موردي ممكن است روي توصيف فرآيند و يا زنجیره‌ای از پدیده‌ها كه روي رفتار فرآيند مؤثرترند، متمركز شود. مطالعه رفتار فرد يا گروه در موقعيت اجتماعي و مقایسه موردها، منجر به فرموله شدن يا تأييد فرضیه‌ها می‌شود عمق تحقيق مطالعه موردي بعضاً از روش تحقیق‌های ديگر بيشتر است.

به‌عنوان‌مثال اگر تعيين رفتارها به‌وسیله پرسشنامه انجام‌شده است، نتايج عموماً رضایت‌بخش نيست . زيرا با علامت زدن گزینه‌های محدود بلي يا خير و يا ارقام 1 تا 5 يا ساير گزینه‌های لیکرت نمی‌توان تحليل مناسبي از رفتارهاي موردنظر داشت. مطالعه موردي می‌تواند خيلي بيشتر از اين تحليل سطحي كه در پرسشنامه مطرح است، رفتار را تحليل كند و دلايل و متغيرهاي بيشتري را موردبحث قرار دهد.