متغییر تعدیل کننده چیست؟

متغییر تعدیل کننده چیست؟

متغییر تعدیل کننده(Moderator Variable)، متغییر مستقلی است که نقش ثانویه دارد و محقق مایل است تا اثر آن را در فرآیند آزمون فرضیه، در کنار متغییر مستقل مطالعه کند. در واقع متغییر تعدیل کننده، دومین متغییر مستقلی است که به خاطر تعیین تاثیر آن در رابطه بین اولین متغییر مستقل و ومتغییر وابسته، انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. متغییر تعدیل کننده عاملی است که توسط پژوهشگر انتخاب، اندازه گیری و یا دست کاری می شود تا مشخص شود که تغییر آن موجب تغییر رابطه بین متغییر مستقل و پدیده مشاهده شده می شود یا خیر. واژه تعدیل کننده به ما اطلاع می دهد که متغییر مستقل ثانوی باید کنار گذاشته شود.

چنان چه محقق علاقمند به مطالعه تاثیر متغییر مستقل X بر متغییر وابسته Y است و فکر می کند که ماهیت این رابطه به علت وجود متغییر سومی مانند Z است، بنابراین Z را می توان به عنوان متغییر تعدیل کننده مورد تحلیل قرار داد. به عنوان مثال فرض کنیم محققی بر روی رضایت شغلی کارمندان دولت مطالعه می کند او فرضیه ای را تدوین می کند که "رضایت شغلی کارمندان با میزان حقوق ماهیانه آنان رابطه دارد. " مسلما و بی تردید برای هر محققی این سوال مطرح می شود که آیا میزان رضایت شغلی کارمندان ناشی از افزایش حقوق ماهیانه در بین کارمندان زن و مرد تفاوتی دارد؟ یعنی درست است که می گوییم(به عنوان فرضیه) برای بالا بردن رضایت شغلی کارمندان باید حقوق ماهیانه آنها را افزایش  داد، اما آیا تاثیر اقدام نزد کارمندان زن و مرد یکسان می باشد؟ در این جا، جنسیت را در صورت بندی این فرضیه، متغییر تعدیل کننده می نامند. در صورت بندی فرضیه، متغییر تعدیل کننده همانند متغییر های مستقل و وابسته نام برده می شود. مثال دیگر در این خصوص، آزمون این فرضیه می باشد که همبستگی بین هوش و معدل دانشگاهی، در بین دانشجویان پسر بیش تر از دانشجویان دختر است. در این مثال هوش متغییر مستقل، معدل دانشگاهی متغییر وابسته و جنسیت متغییر تعدیل کننده است.