مدرسه بین المللی پژوهش کمی و کیفی اولین و بزرگترین مرکز بین المللی برگزارکننده دوره های روش پژوهش و نرم افزارهای پژوهش کمی، کیفی، آمیخته و مروری در ایران
آیا باید از نرم افزار های تحلیل داده های کیفی استفاده کرد؟
اگر از یک روش تحقیق و رویکرد تحلیل داده های کیفی بهره می برید همواره با این سوال روبرو هستید که آیا برای تحلیل داده های کیفی خود باید از نرم افزار بهره ببرید و یا باید آن را به صورت دستی انجام دهید. بسیاری از اساتید قدیمی به شما توصیه استفاده از روش های دستی را دارند. اما ببینیم چه راهی پیش رو داریم. ما همواره با دو فرایند روبرو هستیم.
چنانچه در تحلیل داده های کیفی خود ملزم به کدبندی، جستجوی و بازیابی متن بودیم( مثلا نظریه داده بنیاد یا تحلیل محتوا ) حتما و حتما از یک بسته نرم افزاری خوب استفاده کنیم چرا که فرایند تحقیق را بسیار آسانتر و سریع تر می کند.
از طرف دیگر، اگر از روش تحقیق و رویکردی بهره می بریم که کل نگر تر است مثل هرمنوتیک و تحلیل روایی شاید ترجیح این است که از این بسته های نرم افزاری استفاده نشود زیرا کد گذاری بصوورت مکانیکی این نوع تحلیل ها نمیتواند محقق را به هدفی که مورد نظر است برساند. زیرا محققانی که از این نوع رویکردها مثل هرمنوتیک استفاده می کنند، در تحلیل داده های خود اغلب بر قوه درک مستقیم و قدرت تشخیص خود تکیه دارد.
البته با توجه به تجربه خویش بیان میکنم که حتی در این گونه تحلیل ها هم میتوان از نرم افزار ها در عملی کردن مقاصد دیگری مثل شرح نویسی متن یا نوشتن یادداشت های مربوط به یک بخش خاص از متنی استفاده کرد و استفاده از نرم افزار تنها برای کد گذاری نیست.
به عنوان یک قاعده کلی توصیهمن این است که تقریبا تمام محققان باید استفاده از نرم افزار های تحلیل داده های کیفی را فرا گیرند و در پژوهش های خود از آن ها بهره گیرند.البته باید بخاطر داشت که استفاده از این نرم افزار ها ما را در دام ریز یا جزیی نگری نیندازد و موجب عدم توجه به کل نشود. در مقالات بعدی پیرامون دام ریز نگری صحبت می کنیم.
محسن مرادی
