فرا تحلیل چیست؟

فرا تحلیل چیست؟

انباشت دانش به مدد تکنولوژی کنونی پدیده یا بهتر بگوییم بحرانی را ایجاد نموده است که این بحران عمدتاً حجم زياد و پراكندگي بيش از حد انتشارات علمي، حتي در يك موضوع خاص و پرداختن به ابعاد گوناگون يك مسئله پژوهشي از منظرها و لنزهاي مختلف است . اين بحران موجب دشواريِ يافتن دانش عيني و كاربردي از ميان انبوه اطلا عات پژوهشي مي شود و اين درحالي است كه هدف از پژوهش علمي حصول به دانش عيني و نتايج كاربردي از خلال همه اين پژوهش هاست. اين معضل گريبا نگير تمامي حوزه هاي علمي است. برخي از پژوه شهاي حوزه هاي مختلف علوم ممكن است اولاً فاقد اعتبار علمي باشند و حتي به عقيده برخي صاحبنظران، هيچ پژوهشي نيست كه از هر جهت معتبر باشد ثانياً بسياري از پژوهش ها چنان گزارش شده و مي شوند كه قابليت ؛(Glass 2000) تعميم پذيري و تكرار آنها -كه از ويژگي هاي مهم هر پژوهش علمي است- عملاً ممكن نباشد. گاهي پژوهشگران روش ها و يافته هاي خود را آن قدر كم مايه و بدون ساختار گزارش مي كنند كه خواننده قادر به قضاوت درباره كفايت يا بي كفايت ي اين روش ها و معتبر يا نامعتبر بودن يافته ها نيست. به علاوه، تفاوت در كيفيت مطالعات، يكدست نبودن شيوه و رويكرد كار پژوهشي، تفاوت و حتي تناقض در يافته ها، انجام پژوهش هاي بسيار دربارة يك مسئله پژوهشي، همه و همه بر اين بحران دامن مي زنند.

با ورود فناوري هاي اطلاعاتي به صنعت چاپ و نشر، روز به روز بر تعداد پژوهش ها و اطلاعات علمي افزوده مي شود. حتي در يك حوزه خاص علمي و يك مس ئله پژوهشي واحد، منابع اطلاعاتي فراواني در محم لهاي اطلاعاتي مختلف منتشر مي شوند كه هر يك از منظري خاص به اين حوزه يا مسئله توجه دارند. علاوه بر تفاوت در روش كار و اجراي پژوهش ها، يافته هاي متفاوت و گاه متناقض نيز در آنها به چشم مي خورد. از طرف ديگر، به سادگي نمي توان پژوهش هاي مرتبط ديگر را كنار گذاشت و تنها به نتايج يك پژوهش ويژه اطمينان كرد.

پس چگونه مي توان با وجود اين همه اطلاعات و متون و داده هاي پژوهشي در حوزه هاي مختلف علمي به دانش مورد نياز، مطمئن و كاربردي دست يافت؟ با چه ملاك هايي مي توان اين پژوهش ها را ارزشيابي كرد و نتايج درست و مطمئن حاصل ازآنها را به كار بست؟ اينها از جمله سؤالاتي هستند كه ذهن پژوهشگران را در عصر حاضر به خود مشغول كرده اند. جواب كوتاه آن است كه بايد اين متون و داده ها را سازماندهي و پيام اصلي آنها را استخراج كرد و به كمك روش هاي تلخيص مطالعات انجام شده و ارزشيابي آنها، دانش كاربردي و اصيل نهفته در اين پژوهش ها را استخراج كرده و به كار بست(کولیک، 1998)

فراتحليل به جاي اعتماد بر آزمون هاي معناداري آماري، بر فاصله اطمينان اتكا دارد؛ زيرا استفاده از انواع آزمون هاي معناداري آماري در پژوهش هاي مختلف منجر به خطاهاي جدي مي شود. تفاوت در نتايج پژوه شها ممكن است تصادفي يا ب هعلت بي دقتي روش هاي به كاررفته در پژوهش ها و يا تفاوت هاي سيستماتيك موجود در ويژگي هاي منحصربه فرد هر مطالعه باشد . فراتحليل اشتباهات آماري را تصحيح و با بررسي نتايج پژوهش ها، برآوردي از روابط واقعي بين متغيرهاي مستقل و وابسته را در جامعه آماري به دست مي دهد.

فراتحليل هم مثل ديگر روش هاي پژوهش محدوديت هايي دارد كه از مه مترين آنها مي توان به اين موارد اشاره كرد: نبود روشي واحد در انجام آن، به دست دادن نتايجي كم مايه درصورت جست وجوي ناقص متون مرتبط، تأكيد بيش از حد براندازه اثرهاي تك تك مطالعات وارد شده به فراتحليل و بالاخره، وجود انواع سوگيري كه در ادامه به برخي اشاره شده است.

پژوهشگران اعتقاد دارند که  تحقيقات کیفی گذاشته حاوی مشکلات زیر است

1.  اين تحقيقات ذهنی هستند . (شهودی هستند) .
2. ناتوانی در انتخاب ويژگی هايی که موجب يک دست شدن نتايج می شود .
3. عدم توانايی در بررسی متغييرهای اصلی در پژوهش های انجام شده 

اصلاح فرا تحليل ( Metanalysis ) را اولين بار Glass ، رئيس جمهور انجمن تحقيقات آموزشی آمريکا در سال 1976 به کار برد . تحليل يعنی شکستن يک کل به قسمت های مختلف ، به منظور تعيين ماهيت آن کل . فرا تحليل چشم اندازی و مهارتی است که در آن از روش های آماری و رياضی استفاده می شود و درباره کيفيت تحقيق پيش داوری نمی شود . برای انجام فرا تحليل ابتدا بايد حوزه ای انتخاب شود که نتايج مطالعات در آن حوزه دو پهلو و مشکوک و متفاوت باشد مثلا تصور کنید مدلی با فرضیات مختلف در جوامع آماری متفاوت نتایجی متفاوت و غیر همسو دارند.فرا تحليل شکاف های موجود در پيشينه و ضعف های چارچوب نظری را آشکار می کند و برای تعيين نقاط قوت تحقيق بينش کافی را ايجاد می کند

این مراحل در فراتحلیل انجام میگیرد.

1.  شناسايی نتايج پژوهش ها
2.  ترکيب نتايج پژوهش های انتخاب شده و مقايسه آن ها با يکديگر
3.  ارزشيابی نتايج فراتحليل به منظور کاهش خطا .

در مطالعات علوم انسانی و مدیریتی روش­های متعددی برای تحقیق و شناخت واقعیت و پدیده­های اجتماعی وجود دارد. فراتحلیل یکی از این روش هاست. فراتحلیل یکی از روش­های توصیفی است که تحقیقات انجام شده را ارزیابی می کند و از تحلیل آماری بسیاری از مطالعات و تحقیقات منفرد در حوزه ای معین به منظور ترکیب و یکپارچه سازی نتایج آنها در فراتحلیل استفاده می شود.

بنابراین فراتحلیل، مقایسه نتایج تحقیقات دیگران است. یعنی اینکه از تحقیقات و نتایج تحقیقات و تحلیل موجود، تحلیل دیگری عرضه کنیم. این فراتحلیل شامل کلیه مراحل تحقیق یعنی نظریه، روش، نتایج و …است. در روش فراتحلیل ابتدا از طریق شکستن اجزای کل به ماوراء و فراتر از کل اولیه می رسیم، سپس تحلیل اولیه را به نحوی منتقل یا تبدیل می کنیم که یافته های نامناسب در چارچوبی قابل قبول قرار گیرند و سرانجام، تحلیل­های ترکیب شده اطلاعاتی را نشان می دهند که اطلاعات اولیه نشان نداده باشند. در عمل یک کل جدید را تشکیل می دهند. آنچه که بر اهمیت و کاربرد این روش تحقیق افزوده است، نقش آن در ترکیب و یکپارچه سازی پژوهش­هایی است که به صورت انفرادی و پراکنده انجام گرفته است. از نظر روش شناختی نیز فراتحلیل به روشنی خلاها و مشکلات و نواقص پژوهش­ها و مطالعات انجام شده را نشان می دهد. در حقیقت پایایی این نوع تحقیقات از طریق تقابل یافته­ های پژوهشی و روایی آنها از طریق آزمون سازگاری آنها با واقعیت به دست می آید و هر دو این ها مرهون انباشت دانش و توسعه آن در فراتحلیل است.

 

مراحل انجام فراتحليل

مراحل انجام فراتحليل از نظر پژوهشگران اين عرصه كم وبيش يكسان است و سير فرايند انجام فراتحليل را به شش مرحله متوالي تقسيم « راث » و « شل » . مشخصي دارد كرده اند: بيان روشن و واضح مسئله و فرضيه ها، تعيين معيارهاي ورود مطالعات مستقل به فراتحليل، جست وجو و بازيابي منابع و مطالعات مرتبط، كدگذاري داده ها و تحليل هاي آماري مطالعات انتخاب شده، تلخيص و گزارش نتايج، و تبيين كاربردهاي نتايج حاصل . هر نوع تصميم گيري در هر يك از اين مراحل نقشي تعيين كننده در نتايج فراتحليل دارد. در دوره های کیفی آکادمی تحلیل آماری ایران این مباحث به صورت کامل و مفصل بحث می شود.

در صورت استفاده از مطالب منبع آن که آکادمی تحلیل آماری ایران است حتما ذکر شود.

محسن مرادی