مرور سیستماتیک

مرور سیستماتیک

یکی از مباحث بسیار مهم در تحقیقات علمی به ویژه در پژوهش های اجتماعی، رفتاری، مدیریتی مرور سیستماتیک تحقیقات و بازبینی نتایج تحقیقاتی است که تا به امروز انجام و به صورت کتاب یا مقاله منتشر شده است. این که تا کنون برای مطالعه یک موضوع خاص از چه نظریه ها یا مدل های پژوهشی استفاده شده است؟ نتایج حاصل از این مطالعات تا چه اندازه با هم، هم خوانی دارند؟ موضوع مورد نظر با استفاده از چه روش علمی و با کدامین ابزار پژوهشی مورد مطالعه قرار گرفته است؟ آیا تمامی ابعاد موردنظر، در مرکز توجهات پژوهشگران قرار گرفته است؟ برای آغاز کردن پژوهشی نوین در زمینه موضوع موردنظر، طرح تحقیقاتی با چه زاویه دیدی به موضوع بپردازد تا دچار تکرار مکررات، روزمرگی و ناباوری فکری محقق نشود؟ درباره موضوع تحت بررسی چه خلاء نظری و علمی وجود دارد؟ و محقق چگونه نوآوری پژوهش خود را تقویت کند و به نتایج و یافته های جدید، بدیع و راضی کننده برسد؟ پاسخ به این سوالات و پرسش های دیگر از این دست، مستلزم مرور ادبیات و نوشته های موضوع تحقیق مورد نظر پژوهشگر است.

محقق با مرور سیستماتیک نتایج تحقیقات پیشین به آن چه که تا به امروز انجام شده است ، اشراف نسبی پیدا می کند و با تشخیصی زیرکانه مساله تحقیق و در انداختن طرح نوین پژوهشی سعی می کند گرهی از گرهای کور علمی را باز و به گسترش مرزهای دانش کمک کند.

انواع مرور تحقیقات

برای طرح مساله جدید پژوهشی، جمع بندی یافته های محققان قبلی از اهمیت بالایی برخوردار است و تا به امروز هم تلاش های مختلفی برای انجام این کار صورت گرفته و به راه حل های متعددی منجر شده است. در یک دسته بندی می توان انواع مرور سیستماتیک تحقیقات را به چهار نوع اصلی زیر تقسیم کرد:

1-مرور سیستماتیک(Systematic Review):نوعی مرور ادبیات است که با تمرکز بر یک سوال واحد تلاش می کند تمامی شواهد تحقیقات مهم مرتبط با آن را شناسایی، ارزیابی، انتخاب و ترکیب کند.

2-فراتحلیل(Meta-Analysis):تکنیک آماری است که معمولا برای مرور نظام مندی استفاده می شود که نتایج حاصل از تعداد زیادی از تحقیقات را به صورت کمی ترکیب می کند تا اثر یک تکنیک خاص را تعیین نماید. به دنبال آن می توان اثر فنون مختلف را مقایسه کرد.

3-مرور یک پارچه(Integrative Review):مرور ادبیاتی است که در آن تلاش می شود نتایج تحقیقات تجربی و غیرتجربی و کارهای نظری با هم ترکیب شود. از این روش برای مرور نظریه ها، شواهد یا تحلیل مباحث روش شناسی استفاده می شود.

4-مرور کیفی(Qualitative Review): نوعی مرور ادبیات است که در آن نتایج تحقیقات کیفی ترکیب می شود. برخی از فنونی که برای این کار استفاده می شود عبارتند از فراترکیب، نظریه رسمی داده بنیاد(Formal Grounded Theory) و فرا مردم نگاری(Meta-Ethnography)(توماس و همکاران،2004).

در ادامه با توجه به فراوانی زیاد کاربرد روش اول به تشریح مرور سیستماتیک پرداخته می شود:

در واقع مرور سیستماتیک نوعی تلخیص ادبیات و نوشته های موجود درباره موضع مشخص علمی است که روش های معینی را برای جست و جو در ادبیات و ارزیابی انتقادی تک تک تحقیقات به کار می برد تا شواهد معتبر و کاربردی را پیدا کند و آنها را با استفاده از ابزرهای مناسب با هم ترکیب نماید(میر و شپرد،2011). به عبارت دیگر مرور سیستماتیک نوعی تلاش پژوهشی است که در ارتباط با روش های تحقیق علمی اجرا می شود و برای حداقل کردن سوگیری(Bias) و خطاهای موجود درمرورهای سنتی و روایتی(Narrative) طراحی می گردد(زوی و چانگ،2007).

معمولا مرور سیستماتیک ادبیات با هدف تلخیص مدارک و شواهد موجود، شناسایی شکاف در تحقیقات جاری، ارائه چارچوب تحقیقاتی و ایجاد زمینه فعالیت های پژوهشی جدید انجام می شود(میر و شپرد،2011).

ضرورت مرور سیستماتیک

حجم بسیار زیاد نوشته های علمی در زمینه تخصصی ویژه، کاربرد آن را برای محققین و به روز شدن اطلاعات آنان دشوار می سازد. این مساله زمانی حاد می شود که گزارش های متناقضی از نتایج تحقیقات ارائه شده باشد(زوی، چانگ،2007). مرور سیستماتیک تا حدودی این مساله را حل می کند. یعنی حجم عظیم ادبیات، محققان را مجبور می سازد که برای تصمیم آگاهانه و جمع بندی نتایج حاصل از تحقیقات گذشته از روش هایی مثل مرور نظامند استفاده کنند. این روش سوگیری ها را به حداقل می رساند، زیرا برای انتخاب و تلخیص تحقیقات گذشته بر اساس پروتکل های خاصی اقدام می شود، این پروتکل ها تعیین می کنند که کدام تحقیق در دست مطالعه قرار گیرد و کدام تحقیق با چه ویژگی هایی از مطالعه خارج شوند(چانگ و برنز،2006).

فرایند مرور سیستماتیک

روش مرور نظام مند، مشابه هر روش علمی دیگر دارای فرآیند اجرایی است که به نوبه خود شامل مراحل متعددی می باشد. به زعم میر و شپرد، این مراحل عبارتند از تعریف مساله، مکان یابی انتخاب تحقیقات، ارزیابی انتقادی تحقیقات، گرد آوری داده ها، تحلیل داده ها و ارائه نتایج، تعبیر و تفسیر نتایج و بهبود و به روزرسانی مرور و بازبینی ادبیات(میر و شپرد،2011). توماس و همکاران مراحل زیر را در پژوهش خود انجام می دهد:

1-تنظیم سوال

2-جستجوی ادبیات

2-انتخاب تحقیقات واجد شرایط

4-استخراج داده ها و ارزیابی کیفیت و اعتبار آن

5-ترکیب، تعبیر و تفسیر و گزارش داده ها

1-تنظیم سوال در مرور سیستماتیک؛

بیان مساله و طراحی سوالات پژوهش نقش راهنما و تعیین کننده ای در انجام مرور سیستماتیک ایفا می کند. در اهمیت سوال، این نکته لازم به یادآوری است که معیارهای انتخاب و عدم انتخاب تحقیقات برای مطالعه بر اساس نوع سوالات تعیین می شود. بر اساس مساله تحقیق، سوالات زیر مطرح می شد:

-جامعه مورد علاقه کدام است؟

-چه اقداماتی در آن صورت گرفته است؟

-پی آمدهای موردنظر کدام بوده است؟

-کدام طرح پژوهشی مناسب می باشد؟

در مرور سیستماتیک می توان از فرضیه های پژوهشی نیز استفاده کرد. به عبارت دیگر این مرور می تواند بر اساس اصول آزمون فرضیه انجام شود و در این صورت فرضیه ها بایستی به عنوان دلایل اولیه تلقی شوند.

2-جست و جوی ادبیات در مرور سیستماتیک؛

بعد از بیان سوالات تحقیق، جست و جوی جامع و قابل بازآفرینی ادبیات، مبنای مرور سیستماتیک را تشکیل می دهد. یک محقق در جست و جوی ادبیات ممکن است با چالش های زیر مواجه شود:

1-سوگیری پایگاه داد: چون پایگاه داده واحد و جامعی وجود ندارد که تمامی مطالعات منتشر شده را در زمینه مورد علاقه در برگیرد، محقق ممکن است به برخی از آن پایگاه ها دسترسی نداشته باشد و به این ترتیب بخشی از داده ها را از دست بدهد.

2-سوگیری/خطای انتشار: محقق ممکن است فقط آن دسته از مقالات چاپ شده ای را انتخاب کند که اثرات مثبت و معنی دار آماری را نشان می دهند و از سایر منابع که نتایج آن چندان خوشایند محقق نیست استفاده نکند. با این وجود، جست و جوی مطالعات به روش دستی در منابع کنفرانس ها، منابع علمی منتشر نشده و یافته های علمی که در اختیار متخصین است می تواند سوگیری انتشار را کاهش دهد.

3-سوگیری مربوط به زبان انگلیسی:این سوگیری زمانی اتفاق می افتد که محقق به گردآوری و مطالعه منابع انگلیسی بپردازد و منابع و مقالات غیرانگلیسی زبان را از مطالعه کنار بگذارد.

4-سوگیری مربوط به استناد: این سوگیری زمانی اتفاق می افتد که یافته های مثبت و معنی دار دیگران با یافته های منفی یا متناقض تحقیق مقایسه گردد.

3-انتخاب تحقیقات واجد شرایط مرور سیستماتیک؛

زمانی که سوال تحقیق تنظیم و منابع علمی مشخص شد، محقق بایستی فهرست جامعی از معیارهای انتخاب/ عدم انتخاب تحقیقات را تهیه کند. بر اساس این معیارهاست که تصمیم گرفته می شود کدام تحقیق در جامعه آماری پژوهش قرار گیرد و کدام تحقیق از آن خارح شود. برای اجتناب از سو گیری انتخاب، ورود یک تحقیق به مطالعه یا عدم ورود آن به فرآیند پژوهش بایستی روش استخراج و تحلیل داده ها در آن تحقیقات توافق و هم خوانی داشته باشند(زوی و چانگ،2007).

4-استخراج داده ها و ارزیابی کیفیت و اعتبار آن مرور سیستماتیک؛

پس از تعیین تحقیقات واجد شرایطی که باید مطالعه شوند، اطلاعات آنها باید استخراج شوند. باید توجه کرد که فهرست داده های استخراجی با سوالات اولیه بیان شده در طرح تحقیق هم خوانی داشته باشند. داده های گردآوری شده شامل موارد زیر می شود:

-ویژگی های تحقیقات

-ویژگی های جمعیت شناختی نمونه

-داده های مربوط به پی آمد

برای استخراج داده ها بهتر است فرمی طراحی شود. در این صورت داده های حاصل از هر یک از تحقیقات و هم چنین داده های گم شده خود را نشان می دهند. هم چنین برای اطمینان از صحت و قابلیت بازتولید داده های استخراجی بهتر است داده ها حداقل توسط دو نفر از محققان مستقل استخراج و مرور شود.

در این مرحله از مرور سیستماتیک توجه به کیفیت داده ها اهمیت ویژه ای دارد. البته بایستی به این نکته توجه کرد که در کنار رعایت نکات دقیق علمی توسط محقق، در نهایت کیفیت مرور سیستماتیک به روش به کار رفته در تحقیقات و داده های گزارش شده پیشین بستگی دارد. یعنی کیفیت کار تماما متکی به فعالیت محقق نیست بلکه بخش مهمی از آن توسط کار پژوهشگران پیشین و کیفیت داده های گزارش شده توسط آنان تعیین می شود.

یکی از بهترین راه های ارزیابی و گزارش کیفیت تحقیق، استفاده از ابزارهای نمره دهی عددی می باشد. در این زمینه ابزارهای متعددی ایجاد شده است که علاقمندان می توانند برای مطالعه آن به منابع تخصصی تر مراجعه کنند.

5-ترکیب، تعبیر و تفسیر و گزارش داده ها در مرور سیستماتیک؛

بعد از آن که داده ها استخراج و کیفیت و اعتبار آن ارزیابی شد، پی آمد های تک تک تحقیقات در قالب مرور سیستماتیک می تواند جمع بندی و به صورت خلاصه ای از پی آمدها یا اثرات گزارش شود.

لازم به یادآوری است که بیشتر داده های مرور سیستماتیک کمی است اما داده های کیفی نیز می تواند در آن حضور داشته باشد(کیچنهام،2004). در این تحقیقات نویسندگان داده های ناهمگون را به طور کیفی تلخیص می کنند. هم چنین داده های خیلی متضاد یا متناقض در بسیاری از موارد به صورت عددی قابل ترکیب نیستند و لازم است به روش کیفی تحلیل و ترکیب شوند(زوی و چانگ،2007).

زمانی می توان داده های تحقیقات مختلف را به طور عددی ترکیب کرد که خیلی پراکنده و متفرق نباشند، کیفیت بسیار پایین نداشته باشند و خیلی ناهمگون نباشند. برای مثال هنگامی که داده ها، مداخله ها و پی آمدها در تمامی تحقیقات به اندازه کافی مشابه هم باشند ترکیب عددی آنها امکان پذیر است.

بعد از ترکیب داده ای تحقیقات مختلفی که پیرامون موضوع مشترک انجام شده است. یافته های آن تعبیر تفسیر می شود و نتایج به دست آمده از آن به صورت مکتوب گزارش می گردد.

با توجه به توضیحات یاد شده می توان گقت که مرور سیستماتیک دارای ویژگی ها و مشخصات کلیدی زیر است(زری و چانگ،2007):

-داشتن عنوان و هدف مشخص

-راهبرد جامع برای تحقیق درباره مطالعات مرتبط به هم

-داشتن معیار صریح برای وارد کردن یک تحقیق به مطالعه یا خارج کردن آن

-ارائه روشن ویژگی های هر تحقیق و تحلیل کیفیت روش شناسی آن

-تهیه فهرست جامع از تحقیقاتی که مورد بررسی قرار می گیرند

-تحلیل نتایج تحقیقات واجد شرایط-ترکیب آماری داده ها در صورت امکان و مناسب بودن آنها(فراتحلیل) یا ترکیب کیفی

-ارائه گزارش ساختارمند برای بیان اهداف، شرح روش و مواد و گزارش نتایج

 

از کپی کردن مطالب سایت یا کانال بدون ذکر منبع خودداری شود.

آدرس کانال تلگرام: https://telegram.me/analysisacademy