اجرای درست آزمون فریدمن

اجرای درست آزمون فریدمن

آزمون فریدمن یکی از رایج ترین آزمون های ناپارامتریک در فرضیات تفاوتی محسوب می شود که بسیاری از پروژه ها و مقالات و رساله های کشور با آن مورد تجزیه و تحلیل و قرار می گیرد. اما هدف از این مقاله بیان یکی از اشتباهات فاحش و رایج در تحقیقات کشور است که با توجه به تحقیقات میدانی نگارنده این مقاله بیش از 3000 پروژه و مقاله آکادمیک که از این آزمون در پژوهش خود استفاده نموده اند مورد ارزیابی قرار گرفته اند.

متاسفانه نتایج نشان داد که در 93.8 درصد پروژه ها این آزمون نادرست استفاده شده است.

برای اینکه مسئله بهتر باز شود به روال نحوه تدریس در دوره های آکادمی تحلیل آماری ایران، ابتدا بیان می کنیم از این آزمون برای حل چه مسائلی استفاده می شود سپس در قالب دو اشتباه صغری و کبری به ایرادات کار می پردازیم.

به صورت کلی هر گاه صحبت از اولویت بندی یکسری متغیر به میان آید اولین راه حلی که به ذهن محققین ایرانی می رسد استفاده از آزمون فریدمن است. اشتباه صغری این است که اساس فریدمن قابلیت رتبه بندی ندارد. یعنی اگر به فرض آماری آزمون فریدمن توجه شود بیان می کند که:

H0= اولویت های گزینه ها یکسان است

H1= اولویت های گزینه ها یکسان نیست

 

بنابراین فرض صفر از یکسان بودن اولویت ها و فرض یک از عدم یکسانی اولویت ها صحبت می کند. بنابراین وقتی بعد از اجرای آزمون مثلا sig  کمتر از 0.05 باشد در آن صورت فرض عدم برابری اولویت ها معنادار می شود و نرم افزار نمی تواند جهت این تفاوت ویا ترتیب اولویت ها را مشخص کند. بنابراین محقق به سراغ mean rank یا میانگین های رتبه بندی شده می رود که با توجه به شرایط آزمون های ناپارامتریک رتبه بندی بر اساس این شاخص ها فقط در نمونه آماری محقق اعتبار دارد و قابلیت تعمیم به جامعه را نخواهد داشت.(مرادی، 1396)

پس تا اینجای کار مشخص است که ابزار مناسبی برای اولویت بندی و تعمیم به جامعه نیست اما با فرض محال بر اینکه محقق اعتباری کاذب را برای میانگین های رتبه بندی شده قائل باشد و رتبه بندی خود را بر اساس ان ها انجام دهد مشکل یا اشتباه کبری رخ می دهد.

این اشتباه متاسفانه به صورت یک اپیدمی در تحقیقات در حال رخ دادن است و آن اینکه آزمون فریدمن حتی با فرض الویت بندی دقیق، تنها می تواند اجزا و یا گزینه های یک متغیر را که از همان جنس می باشند رتبه بندی کند و نه متغیر ها یا مولفه ها و خرده مقیاس های سازه های مختلفی که در تحقیقات وجود دارد.

مثلا قیمت سهام یک متغیر است و شامل گزینه های :

قیمت سهام آهن

قیمت سهام فولاد

قیمت سهام پتروشیمی

قیمت سهام سیمان

در اینجا می توان دید اگر چه ما سهام مختلف داریم اما همگی مربوط به متغیر قیمت سهام هستند. بنابراین می توان با تمام ضعف های گفته شده در بخش اول از آزمون فریدمن استفاده نمود. اما این یک فاجعه روش شناسی است که مثلا در بسیاری از رساله ها دیده شده دانشجو چند متغیر مختلف را با این آزمون رتبه بندی کرده است و یا بدتر از آن مولفه ها یا خرده مقیاس های مربوط به یک سازه را با فریدمن رتبه بندی کرده است.

مثلا در بسیاری از کارها سازه کیفیت خدمات که خود بر اساس ادبیات شامل پنج بعد یا مولفه است را با آزمون فریدمن اولویت بندی نموده اند.

در هر صورت محققین می توانند با رجوع به این آدرس آزمون فریدمن را اجرا نمایند.

Analyze > Nonparametric Tests > Legacy Dialogs > K Related Samples

محسن مرادی

از کپی کردن مطالب سایت یا کانال بدون ذکر منبع خودداری شود.

آدرس کانال تلگرام: https://telegram.me/analysisacademy