گروه كانوني

گروه كانوني

گروه كانوني، يكي از تكنيك­هاي مصاحبه كيفي است كه براي ايجاد تعامل بين اعضاي گروه طراحي شده است تا انگيزه براي بحث عميق تر فراهم نموده و جنبه هاي مختلف و جديد موضوع مورد بحث را آشكار نمايد. يكي از ويژگي­هاي مصاحبه­­ هاي گروه كانوني، تعامل ميان اعضاي گروه (مصاحبه شوندگان) است كه تمايل به تفكر و تبادل نگرش­ها و ايده­ها را برمي انگيزد؛ در حالي كه ممكن است به راحتي در طول جلسات مصاحبه مستقيم انفرادي ظهور نيابد (کیتزینگر و باربور، 1999).

بايد دانست تشكيل گروه كانوني، جلسه ­اي براي حل مشكل يا تصميم گيري نيست؛ بلكه تنها يك جلسه مصاحبه است .یکی از روش­های گردآوری داده­ها در طرح­های کیفی، گروه­های کانونی است. گروه­های کانونی، جلسات بحث سازماندهی شده هستند که گروهی از افراد که بتوان به نظر آنان به عنوان کانون بحث موضوعی متمرکز شد، انتخاب می شوند. سپس از طریق مصاحبه گروهی، این افراد نظرها و تجربه­ های خود را بازنمایی می کنند. آن­­ها با گروه­های اسمی، دلفی و طوفان ذهنی به شرح زیر متفاوتند. در این شیوه، پژوهشگران با اعضای یک سازمان به صورت فردی، مانند گروه­های اسمی دیدار نمی­کنند.

گروه­های کانونی بر خلاف گروه­های دلفی، معمولا از کارشناسان آموزش دیده تشکیل نمی­شوند. گروه­های کانونی برای ایده­ های نو (جلسات طوفان ذهنی) برگزار نمی شوند. گروه­های کانونی بیشتر برای گردآوری اطلاعات از افراد غیرمتخصص طراحی می شوند.

گروه­های کانونونیبر دیگر روش­های پژوهش برتری دارند، زیرا هدف اصلی آن­ها کشف نگرش­ها، احساسات، باورها، تجربه­ها و واکنش افراد است که با روش­های دیگر مانند مشاهده، مصاحبه فردی و پرسشنامه­ های پیمایشی قابل درک نیست. گروه­های کانونی نظرها و فرآیندهای هیجانی درون بافت گروهی را کشف و استنباط می­کنند. پژوهشگر در گروه­های کانونی قادر است که اطلاعات بیشتری را در زمان کوتاه­تری در مقایسه با مصاحبه­های فردی به دست آورد (مورگان و کروگر، 1993). از گروه­های کانونی می­توان به صورت یک روش مستقل و یا به عنوان روشی برای تکمیل دیگر روش­ها، به ویژه برای تطبیق داده­ های حاصل از روش های گوناگون و بررسی اعتبار داده ها استفاده کرد ( مورگان، 1988). 

تعریف :

1-  تعریف کروگر ( Kruger ) از گروه­های کانونی:

روشی برای تبادل افکار و مذاکره است که طبق یک برنامه ریزی دقیق طراحی می شود تا ادراکات و بینش مصاحبه شوندگان را در محیطی به دور از تهدید و فشار بسنجد.

2- تعریف مورگان (Morgan ):

گروه­های کانونی شکلی از مصاحبه گروهی هستند اما تمیز و تشخیص بین این دو خیلی مهم است. بطوری که مصاحبه گروهی شامل مصاحبه همزمان تعدادی از افراد بوده و تمرکز اصلی بر پرسش­ها و پاسخ های مطرح شده بین محقق و مصاحبه شوندگان می­باشد.

 

هدف از ایجاد گروه های کانونی:

    تجزیه و تحلیل محصولات، خدمات یا فرآیندها به منظور بهبود آنها یا شناسایی، شفاف سازی، تشریح و اصلاح مساله.

    سنجش و ارزیابی یک فرآیند برای تشخیص درست آن.

    فراهم کردن اطلاعات واقعی به عنوان راهنمایی در تصمیم گیری، جایگزینی عقاید و نظرات و متمرکز بر داده­های موجود.

    ایجاد پایه­ای از دانش مشترک در خصوص یک مساله یا موضوع، مصرف کنندگان و سایر گروه­های هدف در ارتباط با تنوع گسترده­ای از موضوعات و مسائل مختلف.

    انعکاس دانش و آگاهی به دست آمده از گروهی به گروه دیگر.

 

روش اجرای گروه­های کانونی:

انتخاب شرکت­کنندگان گروه­های کانونی، بیشتر بر نمونه­گیری هدف­دار تکیه دارند (میلز و هابرمن، 1984). پژوهشگر، شرکت­کنندگان را بر پایه طرح پژوهش و توانایی همکاری آنان با آن انتخاب می­کند.

 

تعداد افراد گروه­های کانونی:

پژوهشگران درباره تعداد شرکت ­کنندگان در گروه های کانونی اتفاق نظر ندارند. عده­ای معتقدند گروه باید بین 4-12 نفر در صورت متجانس بودن و بین 6-12 نفر برای گروه­های نامتجانس باشد (براون، 1999). تعیین تشکیل تعداد گروه­های کانونی مورد نیاز برای یک بررسی، مشکل­تر از انتخاب تعداد افراد شرکت کننده در هر گروه است، و هیچ کس خارج از گروه پژوهش نمی­تواند در این مورد تصمیم بگیرد. شاید بهترین روش، اجرای متوالی گروه­های کانونی است، تا زمانی که موضوع­های عنوان شده به وسیله شرکت­ کنندگان در گروه تکراری نباشند و اطلاعات جدید بیشتری حاصل نشود.

 

نحوه اجرای گروه‏های کانونی:

اجرای يک گروه کانونی در سه مرحله انجام می‏شود (کروگر، 1988):

 

مرحله اول: مفهوم ‏سازی

در اين مرحله هدف از تشكيل گروه و علت اجرای گروه کانونی؛ نوع اطلاعات به لحاظ اهميت ويژه آنها؛ مرجع درخواست‏ کننده اطلاعات مي­شود.

 

مرحله دوم: مصاحبه

تهيه پرسش­های مربوطه؛ پرسش­های مورد نظر بايستی به صورت دقيق طراحی شوند؛ برای يک جلسه گروه کانونی تعداد 5 تا 6 پرسش کافی است ( بايستی تعداد سؤالات کمتر از 10 مورد باشد).

 

مرحله سوم: تجزيه و تحليل داده‏ها و تهيه گزارش ( کروگر، 1988): 

در اين مرحله داده­ ها مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار مي­گيرند، براي اين منظور پاسخ­هاي داده شده از روش تحليل محتوا دسته ­بندي شده و مورد استفاده قرار مي­گيرند.